AİLE VE AİLE DEĞİŞİMİ

Kitabımın giriş bölümünde, amaçlarımdan birinin/ benliği, aileyi ve toplu­mu birbirine bağlamak olduğunu söylemiştim. Şimdiye kadar, insan gelişimini ortam içinde ve kültür-benlik çerçevesinde inceleyerek birtakım bağlar kurmaya çalıştım. Çocukluk döneminin/ yeterliğin ve benliğin toplumca nasıl kavramlaştırıldığı/ önemli bir nokta olarak karşımıza çıktı.

Bunun yanı sıra/ ana-babanın, yeterliği ve benliği nasıl yorumladığı da, toplumsal kavramlaştırma­larla çocuk yetiştirme biçimlerinin arasında bir köprü olarak belirdi. Bu tartış­malarda aile kavramına sıkça başvurmama rağmen aileyi yeterince inceleye­medim. Bu bölüm, aileyi benlik-aile-toplum ilişkilerinin odak noktası olarak ele alıyor. Bu bölümde sosyo-ekonomik gelişim çerçevesinde bir aile değişim modeli önereceğim. Bu model, benlik gelişiminin nedensel/işlevsel analizini de içermektedir ve ayrışmış ve ilişkisel benliklerin gelişimine ışık tutacaktır.

Ana-babalıkla ilgili etnokuramlar, değerler ve davranışlar, toplumsal de­ğerlerin gelişimsel sonuçlarla nasıl bağlantılı olduğunu anlama yolunda önem­li bir yere sahiptir. Ancak, bunlar ailenin sadece bir yüzünü oluştururlar. Resmi tamamlayabilmek için ailenin diğer yüzlerinin de incelenmesi gerekir. Önemli olan, aileyi, sosyal, yapısal ve ekonomik faktörlerle bağlarını inceleyerek, mak­ro sistem içine oturtmaktır. Aileyi bulunduğu ortamla birlikte ele alan böyle bir analiz, daha önce sözünü ettiğim orta sınıf/kentli/eğitimli gruplarla ve düşük sosyo-ekonomik düzey/ kırsal/marjinal göçmen gruplar arasındaki çocuk ye­tiştirme farklılıklarını açıklamaya yardımcı olur.

Buradaki aileye yaklaşımım birden çok disiplini içeriyor. Psikolojik kav­ramlar ve bulguların yanında sosyolojik ve demografik kavram ve bulgulardan da yararlandım. Bunun nedeni/ aile-toplum ilişkisinin geleneksel olarak psiko­loji tarafından incelenmemiş olmasıdır. Sosyolojik bakış açılan, aileyisosyo

ekonomik konum, kültür ve tarih bağlamına oturtmuş olmaları açısından önem taşır. Birey-aile-toplum ilişkilerini incelerken farklı analiz düzeylerinde çalışmak zor bir iştir. Bu yüzden çok az sayıda araştırmacı toplum, aile ve birey sistemlerini görgül olarak bağdaştırmaya kalkışmıştır (örneğin, Bronfenbren­ner, 1979; Cowan, Field, Hansen, Skolnick ve Swanson, 1993, s. 479; Fişek, 1991; Grotevant, 1989; Szapocznik ve Kurtines, 1993). Yine de, benlik, aile ve toplu­mun temelinde yatan nedensel bağların ve ilişkilerin en azından bir kısmını an­lamaya çalışmak önemlidir. Bunu anlamak, neden belli toplumsallaşma değer­lerinin bazı toplumlarda görülüp diğerlerinde görülmediği ve değişimin neden ve nasıl meydana geldiği sorularını cevaplayabilir.