Toplum Mühendisliği Nedir?

Toplum Mühendisliği, hükümetler veya özel gruplar tarafından toplumun geniş bir kesiminin tavır ve sosyal davranışları üzerinde etkide bulunacak çabalara atıfla siyaset biliminde kullanılan bir kavramdır. Toplum mühendisliğinin politika alanındaki karşı kutbu politik mühendisliktir.

Her ne kadar terim çeşitli sebeplerle olumsuz çağrışımlar yapsa da davranışları değiştirmeye yönelik hemen hemen tüm hukuki ve idari yapılar son tahlilde “politik mühendislik” olarak değerlendirilebilir. İngiliz ve Kanada hukuk sisteminde kanunların ana fonksiyonlarından birinin yasakladıkları davranış tarzını değiştirmeye yönelik olduğu kabul edilir. Hükümetler de ekonomi politikası, vergi politikası gibi teşvik edici ve caydırıcı unsurlarla daha az belirgin şekillerde yüzyıllardır toplum mühendisliği yapmaktadırlar.

Tarihte Toplum Mühendisliği

Tarihte özellikle 19.yüzyılda kitlenin doğuşu ve gelişmesi, kitle iletişiminin yaygınlaşması ile birlikte kitle hareketlerinin ve dolayısıyla da kitleyi yönlendirici politik ve ideolojik söylemlerin geliştiğini görmekteyiz. Soğuk savaş döneminde ABD ve SSCB’nin başını çektiği iki kutuplu dünyada toplum mühendisliği çeşitli şekillerde söz konusu olmuş ancak her iki kutup da birbirlerini toplumlarını yanlış yönlendirmekle suçlamışlardır.

Sovyetler Birliğinde, Çarlık Rusyasının toplumsal yapısı yerine yeni Sovyet kültürünü getirmek ve ideal Sovyet vatandaşı adına kampanyalar düzenlenmiş ve bunun için gazeteler, kitaplar, filmler vs. kullanılmıştır. Benzeri uygulamalar Çin’de Kültür Devrimi programında ve Kamboçya’da da uygulanmıştır.

Aynı dönemde ABD’de de kitle “özgür dünya” idealiyle ve demokrasi adına hükümetlerinin savaştığına inandırılmış ve aydın çevrelerde komünist avı başlatılmış, kızıllarla işbirliği yaptığına inanılan kişilerin faaliyetleri engellenmiştir.

Nazi yönetimi altındaki Almanya’da da Joseph Göbbels yönetimi altında kamuoyu oluşturan sofistike yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler daha sonraki yıllardaki propaganda yöntemleri için de model oluşturmuştur.

En ünlü temsilcilerinden birinin Theodor Adorno olduğu Frankfurt Okulu gibi sosyoloji kuramcıları kitle kültürü gibi bir yeni fenomenin ve bu fenomen çerçevesinde de Nazizm gibi örnekleriyle yeni manipülatif bir gücün doğuşunu gözlemlemiş ve üzerinde yorumlarda bulunmuşlardır.