III
Sanat kökten ayrım gösteren bir deneyimin dilini nasıl konuşabilir, nitel ayrımı nasıl temsil edebilir? Sanat insan varoluşunun derinlik boyutuna ulaşan kurtuluş imgelerini ve gereksinimlerini nasıl çağırabilir, yalnızca tikel bir sınıfın değil ama-tüm-ezilenlerin deneyimini nasıl dile getirebilir?
Sanatın nitel ayrımı sanatın özerkliğini koruyabileceği tikel bir alanın seçiminde belirlenmez. Ne de henüz yerleşik toplum tarafından doldurulmamış ekinsel bir alanın araştırılmasının bir yaran olacaktır. Pornografinin ve açık saçıklığın uyuşumcu olmayan iletişimin adacıkları olduğunu ileri sürme girişimlerinde bulunulmuştur. Ama böyle ayrıcalıklı alanlar yoktur. Hem açık saçıklık hem de pornografi çoktandır düzene bütünleşmişlerdir. Metalar olarak onlar da baskıcı bütünü iletirler.
Ne de sanatın gerçekliği salt bir biçem sorunudur. Sanatta soyut, yanılsamalı bir özerklik vardır: yeni birşeyin özel ve keyfi bir yolda bulgulanışı, içeriğe dışsal kalan bir uygulayım, ya da içeriksiz uygulayım, özdeksiz biçim. Böyle boş özerklik sanatı var olana—giderek olumsuzlanmasında bile—saygı gösteren kendi somutluğundan koparır. Öğelerinin kendilerinde (sözcük, renk, ses) sanat iletilen ekinsel gerece bağımlıdır; sanat bunu varolan toplumla paylaşır. Ve sanat sözcüklerin ve imgelerin sıradan anlamlarını ne denli evirip çevirse de, beti değişimi henüz verili bir gerecin değişimidir. Bu giderek sözcükler bozulduğu, yenileri yaratıldığı zaman bile böyledir— yoksa tüm iletişim kesintiye uğrayacaktır. Estetik özerkliğin bu sınırlanışı sanatın toplumsal bir etmen olabilmesini sağlayan koşuldur.
Bu anlamda sanat kaçınılmaz olarak var olanın parçasıdır ve ancak var olanın parçası olarak var olana karşı konuşur. Bu çelişki tanıdık içeriğe ve tanıdık deneyime yabancılaşmanın gücünü veren—ve yeni bir bilincin ve yeni bir algının doğuşuna götüren—estetik biçimde saklanır ve çözünür [preserved and resolved] (aufgehoben).
Estetik biçim içeriğe karşıt değildir, giderek eytişimsel olarak bile değil. Sanat yapıtında biçim içerik olur ve içerik biçim.
MSÜ Sosyoloji Bölümü Notları 